Week van de Korte Keten: wat, wanneer en waar?

Van 27 mei tot 5 juni 2016 wordt in West-Vlaanderen een eerste Week van de Korte Keten georganiseerd. Dit om consumenten en horecazaken meer vertrouwd te maken met het uitgebreide assortiment West-Vlaamse hoeve- en streekproducten, evenals met de producenten zelf. Want de interesse in hoeve- en streekproducten is wel booming, maar vaak loopt het nog mis bij het zoeken naar verkooppunten. Consumenten weten niet altijd waar ze voor hun aardappelen, melk en eieren in de buurt terecht kunnen, of via welke kanalen ze die adressen kunnen terugvinden. Dat merken we bij Veldverkenners ook, aan de vele vragen die we krijgen. Vandaar dus dit West-Vlaamse initiatief, dat we alleen maar kunnen toejuichen :).

Maar, first things first: wat is korte keten eigenlijk?

Korte keten is de term die we gebruiken voor de rechtstreekse verkoop van land- en tuinbouwproducten (voeding en sierteelt) aan de consument. Er komen dus geen veilingen, handelaars, supermarkten of voedselverwerkende fabrieken aan te pas. Het aantal schakels tussen producent en consument is beperkt, waardoor de keten ook zeer transparant is. En dat schept vertrouwen. De consument weet wie zijn patatjes geteeld heeft, op welke manier en voor welke prijs, en de producent weet op zijn beurt hoeveel hij eraan verdient en wie zijn patatjes zal opeten. Da’s prettig voor iedereen.

Bovendien heeft de korte keten per definitie een lokaal karakter, gezien er geen handelaars bij betrokken zijn. De bloemkool die je koopt op de boerenmarkt, werd slechts enkele kilometers verder van het veld geplukt. Hierdoor is ze (kraak)vers en is haar ecologische voetafdruk klein.

Beeld: Philip Vanoutrive voor Veldverkenners

Kopen of verkopen via de korte keten heeft met andere woorden een aantal voordelen, zowel voor de consument als voor de producent. We vatten het even samen:

• De boer bepaalt zelf zijn prijs en aanbod. Hierdoor kan hij zich verzekeren van een eerlijke prijs voor minstens een deel van zijn productie, en kan hij zijn risico’s beter spreiden.
   
• Korte keten is een optie die uitermate geschikt is voor kleine, gemengde bedrijven of bedrijven in/nabij verstedelijkt gebied. Bijvoorbeeld wanneer uitbreiden geen optie is, kan verkoop via de korte keten voor minstens een deel van de bedrijven toekomstperspectief bieden.
   
• Er zijn weinig of geen schakels tussen producent en consument. Zijn ze er nooit? Jawel, soms verkoopt een boer producten van collega-boeren, en vormt op die manier zelf een tussenschakel (tussen die andere boer en de consument). Maar daar blijft het bij. Hierdoor is het systeem bijzonder transparant. De consumentenprijs is (meestal) gelijk aan de producentenprijs: de som die de consument betaalt, is de som die de producent ontvangt.
   
• Zeker in systemen waarbij consument en producent elkaar persoonlijk ontmoeten, ontstaat een vertrouwelijke relatie en groeit er wederzijds begrip. De producent krijgt waardering voor zijn werk, en de consument krijgt opnieuw voeling met de land- en tuinbouw.
   
• Producten uit de korte keten zijn vers, met veel zorg geselecteerd en lokaal geteeld. Hierdoor smaken ze beter, bewaren ze langer en is hun ecologische voetafdruk (voedselkilometers, verpakking, bewaring,…) kleiner.
   
• Het assortiment in de korte keten is paradoxaal genoeg soms zelfs uitgebreider dan in de supermarkt. De consument vindt er exclusievere groenten, vleesbereidingen, aardappelvariëteiten, enzovoort. Een assortiment voor fijnproevers, zeg maar ;).

Beeld: Philip Vanoutrive voor Veldverkenners

Verschillende systemen

In de korte keten wordt dus rechtstreeks verkocht aan de consument. Maar dat kan op verschillende manieren. Een overzicht:

• Hoevewinkel: waarschijnlijk de meest bekende vorm van korte keten, is verkoop via een hoevewinkel. Die is vaak op de boerderij zelf gevestigd, wat de beleving extra bijzonder maakt (je ziet de koeien grazen, waarvan je straks de melk gaat drinken). In veel gevallen wordt het eigen assortiment in de winkel aangevuld met producten van collega-boeren en een aantal streekproducten.
   
• Automaat: verschillende producenten werken met een automaat aan de openbare weg (al dan niet in de buurt van de boerderij). Zo vind je al melk in automaten, aardbeien, appels, appelsappen, aardappelen, seizoensgroenten, enzovoort.
   
• Boerenmarkt: ook de boerenmarkt is een vorm van korte keten. Op zo’n markt verzamelen lokale land- en tuinbouwers zich, om hun eigen producten te verkopen. Je hebt de traditionele boerenmarkten, zoals in Gent, Brussel en Gaasbeek, maar ook enkele nieuwe initiatieven, zoals MARTA in Antwerpen en Lokaal in Deerlijk. Daarnaast zijn er de buurderijen, die ook een soort boerenmarkten zijn. 
   
• Zelfplukboerderij: op sommige boerderijen mag je zelf je groenten of fruit oogsten. Dit wordt bijvoorbeeld vaak gedaan op bedrijven met fruit (appels, peren, frambozen, aardbeien, blauwe bessen,…).
   
• Zelfoogstboerderij: andere boerderijen gaan nog een stapje verder en verkopen oogstaandelen. Je betaalt op voorhand een soort lidgeld, en krijgt in ruil een deel van de opbrengst. Soms moet je dat deel zelf oogsten, soms krijg je het in de vorm van een pakket aangeleverd.
   
• Groenteabonnement/vleespakket: ook groente-, fruit- en vleespakketten die je rechtstreeks bij een boer besteld, zijn een vorm van korte keten. Vaak betreft het een abonnement, waarbij je bijvoorbeeld maandelijks een verzameling seizoensgroenten en -fruit ontvangt.
   
• Webwinkel: sommige land- en tuinbouwers verkopen hun producten niet in een fysieke winkel, maar via een webwinkel, al dan niet in samenwerking met collega’s (coöperatie). Zo zijn er al verschillende provinciale initiatieven die zich richten op de horeca en/of op particulieren (bijvoorbeeld Mmm…eetjesland, Puur Limburg, Hartenboer, Westreex).
   
• Voedselteams: een laatste vorm van korte keten ten slotte zijn de zogenaamde Voedselteams, groepen van mensen uit dezelfde buurt die via een webwinkel samen verse producten aankopen bij producenten uit de buurt. Die producenten leveren hun bestelling elke week op een vaste plek (depot), waar de consumenten hun pakketjes vervolgens individueel oppikken.  

Beeld: Philip Vanoutrive voor Veldverkenners

Waar vind je ze?

Waar vind je die verkooppunten en -systemen nu? Een deel ervan is gemakkelijk terug te vinden op rechtvanbijdeboer.be (hoevewinkels, automaten, boerenmarkten, groenteabonnementen, zelfoogst/plukboerderijen, webwinkels, Voedselteams,...). Daar kan je selecteren op productcategorie, type verkooppunt, productiemethode (bio of gangbaar) en locatie. Maar: niet alle hoeveproducenten zijn aangesloten bij het label Erkend Verkooppunt Hoeveproducten, en alleen de producenten die dat label dragen staan op rechtvanbijdeboer.be. Je loopt dus het risico een verkooppunt in je buurt te missen, wanneer je je alleen basseert op deze website. Gelukkig zijn er ook provinciale labels, die een mooie aanvulling vormen: Straffe Streek in Vlaams-Brabant, Lekkers met Streken in Antwerpen, Puur Limburg in Limburg, Lekker Oost-Vlaams in Oost-Vlaanderen en 100% West-Vlaams in West-Vlaanderen. En dan zijn er natuurlijk nog de websites van het CSA-netwerk, waarop je alle zelfoogstboerderijen terugvindt, van Voedselteams, van Boeren & Buren (alle buurderijen), van Lokaal en van MARTA. 

Beeld: Lokaal

Week van de Kort Keten: waar naartoe?

Van 27 mei tot en met 5 juni 2016 valt er in West-Vlaanderen zoals gezegd heel wat te beleven rond de korte keten. Er zijn proeverijen, hoevepicknicks, kookworkshops en opendeurdagen, naast het vaste aanbod activiteiten waarvan je het hele jaar door kan genieten. Het volledige programma vind je hier. Te uitgebreid? Geen paniek, wij maakten een selectie. Dit mag je volgens ons niet missen:

• Fietsen langs boerderijen: Westtoer werkte zes nieuwe fietsroutes uit, die je langs verschillende hoeve- en streekproducenten brengen. Je hebt de keuze uit een route van 46 km in de Westhoek, 50 km in de Leiestreek, 39 km in het Brugse Ommeland, 43 km aan de Westkust en 46 km aan de Oostkust. 
   
• Picknick op de boerderij: nog tot 30 september kan je bij 17 West-Vlaamse boerderijen terecht voor een hoevepicknick. Je pikt je mand met hoeve- en streekproducten bij de boer op en zoekt een mooi plekje uit op de boerderij om al dat lekkers op te eten. Extra leuk wanneer je dit combineert met een fiets- of wandeltocht door de streek. 
   
• Binnenkijken in de productiehal/stal: een tiental producenten openen tijdens Week van de Korte Keten exclusief hun deuren voor het publiek. Er zijn demonstraties en rondleidingen bij een kaasmaker, hoeveslager, wijnbouwer, melkveehouder, koffiebrander, chocoladeproducent, fruitboer, enzovoort. Een overzicht van alle activiteiten vind je in de Lekkerste Agenda.
   
• Bijzondere Boerenkost: nog tot oktober kan je deelnemen aan kookworkshops op de hoeve. Je gaat aan de slag met de producten die te plaatse geteeld of gekweekt worden. Je hebt de keuze uit zuivel, groenten en hertenvlees. Reserveren is verplicht. 

Week van de Korte Keten is een initiatief van Westtoer, POM West-Vlaanderen en Inagro.

Beeld: Philip Vanoutrive voor Veldverkenners

Bron: Departement Landbouw en Visserij, Strategisch Plan Korte Keten, Westtoer