Over eten anno 2017: authentiek en natuurlijk

Er beweegt iets in de voedingsindustrie. Producenten zoeken intensief naar alternatieven voor artificiële bewaarmiddelen, kleur- en smaakstoffen, verdikkingsmiddelen en stabilisatoren. Waarom? Omdat wij consumenten natuurlijke en authentieke voeding willen, zonder E-nummers (clean label) en met zo weinig mogelijk ingrediënten (clear label). Het is een trend die in Europa al enkele jaren voelbaar is, ook in de industrie. Volgens Innova Market Insights, een Nederlands expertisebureau, zijn clean en clear labels zelfs geen niches meer. Het is intussen de standaard geworden. Enkele feiten en cijfers.

De consument vraagt…

Uit onderzoek van het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) blijkt dat we (‘de Vlaming’) bij het kopen van voeding steeds meer belang hechten aan de criteria ‘afwezigheid van additieven’, ‘land van herkomst’ en ‘lokaal geproduceerd’. In plaats van verwerkte voeding met lange ingrediëntenlijsten die we niet begrijpen, willen we lokale, pure en ambachtelijke producten. Daarenboven verlangen we opnieuw naar grootmoeders keuken: vet wordt minder taboe, producten mogen na verloop van tijd van kleur veranderen, sap mag bezinksel bevatten, groenten mogen er gek uitzien, enzovoort. We verkiezen producten 'met een verhaal', herontdekken vergeten groenten, duiken opnieuw vaker zelf de keuken in en... willen weten waar ons voedsel vandaan komt. 

Dat alles uit zich onder meer in een toenemende populariteit van bio en de korte keten:

• Belgen kopen gemiddeld 9 keer per jaar voeding in een hoevewinkel.
   
• Aardappelen, fruit en groenten worden het vaakst gekocht in een hoevewinkel, door respectievelijk 7 en 6-7 procent van de Belgische gezinnen.
   
• In Vlaanderen is de korte keten het populairst: een op vijf Vlamingen koopt al eens voeding rechtstreeks bij de producent, versus een op tien Walen.
   
• Vlaanderen telt 2.133 land- en tuinbouwers die aan hoeveverkoop doen. Daarenboven zijn er 36 boerenmarkten, 62 gewone markten waaraan land- en tuinbouwers deelnemen, 16 buurderijen, 35 land- en tuinbouwers die groenteabonnementen aanbieden (goed voor 7.140 abonnees), 37 CSA-boerderijen en 179 Voedselteams.
   
• In 2014 aten twee op drie Belgen wel eens bio. Twintig procent eet het zelden, 30 procent soms, 14 procent vaak en bijna 2 procent altijd.
   
• Belgen die bio kopen, eten het vooral omdat ze het gezonder (53%) en lekkerder (38%) vinden en denken dat bio beter is voor het milieu (31%).
   
• Het aandeel biolandbouw in Vlaanderen blijft klein maar groeit gestaag. Het bedraagt zo’n 0,9 procent van het totale Vlaamse landbouwareaal, bewerkt door 370 land- en tuinbouwers (2015).

De voedingsindustrie antwoordt…

Deze groeiende vraag naar natuurlijke en authentieke voeding is een trend die de voedingsindustrie al lang zag aankomen. Sinds enkele jaren zijn producenten dan ook intensief op zoek naar manieren om hieraan tegemoet te komen. Ze vereenvoudigen hun recepturen, gebruiken meer lokale ingrediënten en zoeken naar alternatieven voor de gebruikelijke additieven. Helemaal schrappen kunnen ze die niet, want voedingsmiddelen bederven nu eenmaal snel. En voedselveiligheid is een verwezenlijking - zeg maar een recht, dat niemand graag opgeeft.

Natuurlijke bewaarmiddelen

Voor bederfbare voedingsmiddelen is het geen optie om alle additieven te schrappen. Bewaarmiddelen zijn in dat geval een noodzakelijk kwaad. Het moet zoals gezegd veilig blijven, en het is uiteindelijk ook duurzamer om een bewaarmiddel te gebruiken dan het risico te lopen dat het product bederft en uiteindelijk in de vuilnisbak belandt. De voedingsindustrie zoekt dus naar natuurlijke alternatieven voor synthetische bewaarmiddelen, maar die zoektocht verloopt niet zonder slag of stoot. Er zijn immers wel alternatieven, maar die liggen niet voor het grijpen:

• Ze komen slechts in kleine hoeveelheden voor in de natuur. Om voldoende extract te bekomen moet met andere woorden een enorme hoeveelheid biomassa verwerkt worden. En dat is duur.
   
• Ze zijn nog minder effectief dan artificiële bewaarmiddelen, waardoor ze in hogere dosissen moeten worden toegevoegd. Ook dat drijft de kostprijs op.
   
• Het zijn aromatische componenten, waardoor ze smaak en geur beïnvloeden. Zeker in de hoge dosissen die nodig zijn om effectief te zijn.
   

Er is dus nog wel wat werk aan de winkel. Zo wordt onderzocht of combinaties van componenten samen tot betere resultaten leiden dan de verschillende componenten apart, of de componenten op een andere manier geproduceerd kunnen worden dan ze te extraheren uit natuurlijk materiaal (bv. via enzymatische processen, biotechnologie), en of er geen bronnen te vinden zijn in de natuur die hogere dosissen bevatten en eenvoudig op grote schaal te kweken zijn (bv. micro-algen). Tot slot wordt bekeken of modificatie van moleculen een oplossing kan bieden, door de effectiviteit te veranderen of te versterken. Een organisatie die regelmatig over de evoluties op dit vlak communiceert, is Flanders’ FOOD - neem zeker eens een kijkje op haar website.

Over eten anno 2017: het nieuwe Landbouwrapport

De laatste editie van het Landbouwrapport (LARA in de volksmond) van het Departement Landbouw en Visserij, heeft als titel ‘Voedsel om over na te denken’. De auteurs staan onder meer stil bij enkele nieuwe trends in voeding, de impact van voeding op onze gezondheid en de evolutie van onze eetcultuur. Het is een interessant document, dat heel wat cijfers en weetjes bevat. De komende weken zullen we regelmatig een thema uit het boek bespreken.

Verscheen al in dezelfde reeks:

• Over eten anno 2017: gemaksvoeding

Bron: LARA 2016, Flanders’ FOOD, VLAM