Op de rooster: gluten

Beeld: benicce - photocase

Zondag 18 oktober is dag van het brood. Het ideale moment om eens stil te staan bij de glutenhype die steeds meer mensen in de ban houdt. Zijn gluten ongezond? Is een glutenvrij dieet beter voor je lijn? We zetten de feiten voor je op een rij. Laat dit onderwerp echter je ontbijtplezier niet vergallen. Zeker niet vandaag! Een croissantje kan er wel vanaf op zondag Brooddag ;) (tenzij je glutenintolerant bent natuurlijk…).

Gluten?

Gluten zijn een complexe groep eiwitten (of eiwitbestanddelen) die voorkomen in bepaalde granen: tarwe, gerst, rogge, spelt, kamut en haver. Andere graansoorten, zoals rijst en maïs, bevatten dit type eiwitten niet en vormen dus ook geen probleem voor mensen met een glutenintolerantie.

Het mooie aan gluten is dat ze na toevoeging van water of vocht een elastische structuur vormen, wat brood en cake lekker licht en kruimig maakt en pasta, pannenkoeken en koekjes een rekkerige textuur bezorgt. De aanwezigheid van deze eiwitten in tarwe is dan ook de reden waarom het graan zo populair is geworden in de voedingsindustrie. (Tarwe is na melk in gewicht het meest aanwezig in onze voeding.) Per dag eet een gemiddelde Europeaan ongeveer 22 gram gluten (waarvan de helft afkomstig van tarwe) – en dat natuurlijk niet allemaal via brood, pasta of koekjes.

Gluten zijn immers ook aanwezig in producten waarvan je het minder verwacht. Dat producten afgeleid van tarwe, gerst, rogge of haver - zoals paneermeel, ontbijtgranen en bier - gluten bevatten, kan je je waarschijnlijk nog inbeelden. Maar dat ook schijnbaar graanvrije producten, zoals pudding, sausjes, kruidenmixen, snoepjes, paté enzovoort, toch gluten (kunnen) bevatten, is minder voor de hand liggend. Toch is het zo. Tarwezetmeel of gluten worden in dat geval toegevoegd als bindmiddel, geleermiddel, zoetstof of stabilisator. Meer daarover lees je in ons boekje ‘Van Anorak tot Zonnecrème – het tweede leven van landbouwproducten’.

Beeld: Unsplash

Allergie?

Glutenintolerantie is geen voedselallergie, zoals tarwe-allergie dat bijvoorbeeld wel is. Je krijgt er geen typisch allergische symptomen van zoals jeuk of anafylaxie (shock), maar symptomen van een hele andere orde: constipatie, bloedarmoede, maagklachten, vermoeidheid, leverproblemen enzovoort. Daarom wordt het ook geen glutenallergie genoemd, maar glutenintolerantie. Het is een auto-immune, chronische ontstekingsziekte van de dunne darm.

Niet iedere patiënt vertoont dezelfde reeks klachten (of dezelfde klacht in dezelfde gradatie), en sommige symptomen kunnen ook op andere problemen wijzen – wat glutenintolerantie erg moeilijk maakt te diagnosticeren. Maar áls je het hebt, doen gluten dit met je lijf: ze leiden tot een beschadiging van het darmslijmvlies. Bij een onaangepast dieet, raken de darmvlokken in de dunne darm van een coeliakie patiënt afgevlakt, wat leidt tot een verminderde absorptie van voedingsstoffen (vandaar het symptoom bloedarmoede en vermoeidheid) en allerlei maagdarmklachten.

Niet om mee te lachen dus! Net zoals een glutenvrij dieet. Want zoals gezegd zijn gluten goed vertegenwoordigd in onze voeding, ook in producten waarvan je het niet meteen verwacht. Het volstaat dus niet om hippe glutenvrije koekjes of gebak te kopen als je eraan lijdt, je moet altijd en overal (ook op restaurant en bij vrienden of familie thuis) op je tellen letten.

Gelukkig is het aandeel mensen dat effectief aan glutenintolerantie of coeliakie lijdt, relatief klein: 0,5 tot 2 procent (gezien de aandoening zo moeilijk vast te stellen is, zijn wetenschappers er nog niet helemaal uit). Mensen met een opgeblazen gevoel of ongemak in de buikstreek na het eten van brood, moeten dus niet meteen vrezen dat ze aan glutenintolerantie lijden. En gelukkig maar! Want het werkwoord ‘lijden’ zegt het al: glutenvrij eten is een heel lastig dieet, en coeliakie patiënten zijn daar voor de rest van hun leven aan gebonden. Een glutenintolerantie verdwijnt namelijk niet.

Beeld: Unsplash

Niet gezond?

Steeds meer mensen lijken te denken dat gluten ongezond zijn. Dat is vreemd, want het is nooit wetenschappelijk bewezen dat een glutenvrij dieet een persoon zonder glutenintolerantie gezonder maakt (of doet afvallen). Het tegendeel kan even goed waar zijn.

Toch is die overtuiging in de hoofden van veel mensen aanwezig. Waarom? Een Amerikaans onderzoek ontdekte dit:

Consumenten denken dat glutenvrije producten gezonder zijn, omdat ze in Amerika vaak ook biologisch zijn, vrij van genetisch gemodificeerde organismen (ggo’s) en kunstmatige bewaarmiddelen. Bovendien worden ze meestal verkocht in natuurvoedingswinkels of in de rekken met natuur- en dieetvoeding.

Dit alles associëren we met gezonde voeding, en de marketeers in de voedingsindustrie spelen daar natuurlijk graag op in. “Wat de beweegredenen van de consument ook mogen zijn, het blijkt een groeimarkt met veel potentieel”, lezen we in een artikel van Flanders’ FOOD. Ja.

Beeld: Unsplash

Glutenvrij alleen als het moet

Volgens NICE, het VoedingsInformatieCentrum, kan het zelfs ongezond zijn om zonder reden over te schakelen op een strikt glutenvrij dieet. Net omdat het zo ingrijpend is, en je zo veel zaken van je menu moet schrappen, riskeer je voedseltekorten op te lopen, als je jezelf tenminste niet laat begeleiden door een professioneel diëtist. En kom, waarom zou je jezelf dit allemaal aandoen als het niet nodig is? :s

Bron: Flanders’ FOOD, NICE