Een dag in het spoor van: de appel- en perenpluk

In september en oktober wordt er in onze fruitstreken naarstig geplukt. In twee maanden tijd wordt er in totaal een jaarvoorraad aan appels en peren geoogst. En dat met de hand… Veldverkenners trok er een dag op uit om de sfeer van het plukseizoen in het Limburgse Sint-Truiden op te snuiven.

Wat gaat er allemaal vooraf aan het plukken?

De appels die deze maand en volgende maand geplukt worden, zijn het resultaat van een jaar lang snoeiwerk. Meteen na de pluk beginnen de telers immers in hun boomgaarden te snoeien, om de oogst van het volgende seizoen voor te bereiden. Die snoei is erg belangrijk en bepaalt in grote mate de kwaliteit van het fruit. Want snoeien betekent eigenlijk selecteren: de goede takken van de slechte onderscheiden en de slechte verwijderen, zodat de bomen het volgende seizoen niet te veel kleine vruchten en een dik bladerdak voortbrengen maar voldoende dikke vruchten en een dun bladerdak, zodat de overblijvende vruchten voldoende zonlicht kunnen opvangen.

Verder zijn de telers in de winter zoet met het sorteren van hun fruit, evenals met het rooien van oude en het aanplanten van nieuwe bomen. In een appelboomgaard gebeurt dit vaker dan in een perenboomgaard: appelbomen gaan slechts 15 jaar mee terwijl perenbomen wel 30 tot 35 jaar meegaan (als fruitteler dus eigenlijk bijna je hele carrière). Anderzijds is er aan een perenboom meer snoeiwerk, waardoor de arbeidsintensiteit van beide teelten ongeveer gelijk is. 

Zonlicht

Leuk om weten en een mooie illustratie van het belang van zonlicht en dus ook van de snoei: tegenwoordig kunnen bedrijven appels bestellen met hun logo zonder sticker op de schil. Dat leuke effect creëren de telers gewoon door een sticker op de appels te kleven op het moment dat ze nog groen zijn, zodat de letters en/of omtrek van het logo in de zon niet mee rood kleuren, zoals je op deze foto’s ziet.  

Lentenachtvorst en hagelschade

In april en mei is het gedaan met snoeien en komen de bomen tot bloei. Tijdens deze periode is nachtvorst heel gevaarlijk, omdat bevroren bloesems zich niet kunnen ontwikkelen tot peren of appels. Om hun boomgaarden tegen dat risico te beschermen, hebben fruittelers enkele trucjes. Sommigen sproeien bijvoorbeeld water over hun bomen (‘nachtvorstberegening’), zodat het water een beschermend ijslaagje vormt rond de bloesems. Door de stollingswarmte die daarbij geproduceerd wordt, bevriezen de bloemen niet zelf. Maar het vergt wel véél water, want voor een blijvende bescherming moeten de telers blijven beregenen. Andere telers maken daarom gebruik van warme lucht, verspreid door kanonnen of windmolens. Zo’n windmolen kan de temperatuur in de boomgaard met zo’n 2 °C doen stijgen.

Een ander weerverschijnsel dat de oogst van de fruittelers kan schaden, is hagel in de zomer of nazomer, wanneer de vruchten al gevormd zijn. Telers kunnen zich daar tegen beschermen door een hagelverzekering af te sluiten of hagelnetten te plaatsen. Die netten staan het hele jaar open, behalve in de winter, maar nemen de vruchten wel een belangrijk deel zonlicht af. En zonlicht is productie.  

Natuurlijke vijanden

Een derde bedreiging voor de appel- en perenoogst zijn schadelijke insecten en wortelknagende dieren. Opnieuw hebben de telers daar allerlei trucjes voor, volgens de principes van de ‘geïntegreerde teelt’ (milieuvriendelijke, maar niet biologische teelt). Grof gesteld bestaan die trucjes erin natuurlijke vijanden van de schadelijke insecten en dieren in de boomgaarden uit te zetten of aan te trekken. Zo worden takken met roofmijten uit oude boomgaarden in jonge boomgaarden uitgehangen, om een overwicht aan fruitspint in die nieuwe boomgaarden tegen te gaan. Fruitmot wordt dan weer bestreden door de geurstof (feromoon) waarmee de vrouwtjes de mannetjes lokken, continu te verspreiden tussen de bomen. Hierdoor ontstaat verwarring (‘feromoonverwarring’, zie foto (rode lus)), vinden de mannetjes de vrouwtjes niet meer en kunnen ze zich dus ook niet voortplanten. Verder worden zitstangen en nestkastjes geplaatst voor torenvalken die muizen vangen, worden bloemborders gezaaid om het evenwicht aan insecten in de boomgaarden op peil te houden, enzovoort. 

September en oktober: plukken!

Na een jaar snoeien (elke boom wordt één keer gesnoeid), kunnen de telers daar in september en oktober eindelijk letterlijk de vruchten van plukken. Op het bedrijf waar wij een kijkje nemen, zijn de plukkers net bezig aan een rij perenbomen. ‘De plukkers’, dat is in dit geval een groep Poolse seizoenarbeiders. Zij verblijven maximaal 65 dagen in België, en logeren gedurende de 6 tot 7 weken van intensief plukken op het fruitbedrijf. Plukken gebeurt nog steeds met de hand, eerst in handige borstzakken en daarna in grote houten kisten, die per tractor naar een loods worden gebracht.  

Ingekist

Vervolgens worden die houten kisten – in het vakjargon houten ‘paloxen’ – ofwel naar de veiling gebracht, ofwel op het bedrijf in grote frigo’s gestockeerd voor verkoop later op het jaar, ofwel op het bedrijf zelf uitgeladen om de inhoud te sorteren en te verpakken voor rechtstreekse verkoop. Het bedrijf waar wij op bezoek zijn, doet het laatste: zij sorteren en verpakken alles zelf en verkopen rechtstreeks aan hun klanten of handelaars, die de appels en peren vervolgens doorverkopen of exporteren. In veel gevallen gaat het echter richting fruitveiling – daarom brengen we ook die een bezoekje.
 

Bewaarfrigo's

Op de fruitveiling worden de aangeleverde kisten opnieuw ofwel gestockeerd in grote frigo’s, ofwel uitgeladen voor onmiddellijke sortering, verpakking en/of verkoop. Op de foto’s zie je de buiten- en binnenkant van zo’n grote bewaarfrigo’s. Wanneer ze afgesloten zijn, wordt alle zuurstof er uit de lucht onttrokken, zodat de appels en peren beter bewaren. Het zijn de telers zelf die de frigo’s op de veiling huren en uiteindelijk beslissen wanneer de inhoud verkocht wordt. Ze laten zich daarbij echter wel adviseren door de veiling, die een beter zicht heeft op vraag, aanbod en prijs. Gemiddeld worden maandelijks zo één tot drie frigo’s geopend, zodat de klanten van de veiling (bijna) het hele jaar door appels en peren ter beschikking hebben. 

Ter info: Vroeger werden appels en peren via de klok verkocht, maar nu bijna niet meer. Het grootste volume wordt vandaag via bemiddeling verkocht. Dat wil zeggen dat de telers op bestelling leveren (of beslissen hun frigo’s te openen), met de veiling als tussenpersoon. Elke klant heeft zo zijn contactpersoon bij de veiling, die op zijn beurt een aantal telers in zijn adressenboek heeft staan. Dit omdat de klanten steeds groter zijn geworden en de aanvoer en prijzen van peren en appels redelijk stabiel zijn.

Voorsortering

Appels en peren die al klaargezet moeten worden of besteld zijn, worden naar de sorteer- en verpakruimte in de veiling gebracht. (Op het moment van ons bezoek werd juist een lading appels gesorteerd.) Via waterkanalen en een transportband worden de appels er van het ene compartiment naar het andere vervoerd.

De voorsortering is tegelijkertijd een kwaliteitscontrole. Eerst door twee medewerkers en daarna door een installatie met 24 kwaliteitscamera’s en 3 maatcamera’s. Die camera’s maken van elke appel een tiental haarscherpe foto’s, op basis waarvan de computer vervolgens de appels een bepaalde klasse toewijst. Die klasse correspondeert met een bepaald waterkanaal, waarin de appels terechtkomen via een transportbaan met automatische kleppen.

Waterkanaal

Via dat waterkanaal, waarin dus allemaal appels van dezelfde kwaliteit en dezelfde maat dobberen, worden de appels ten slotte in een plastieken kist met uniek identificatienummer verzameld. Die kist gaat vervolgens naar de inpakafdeling of de bewaarfrigo’s, afhankelijk van hun kwaliteit en de bestelling.
 

Verpakking

De inpakafdeling bestaat uit een aantal geautomatiseerde lijnen. Eerst worden de appels er opnieuw voorzichtig in een waterkanaal gedropt: de plastieken kist wordt door een robotarm onder water geduwd, waardoor de appels er vanzelf uit drijven. Afhankelijk van hun grootte en de bestelling, worden ze vervolgens in schaaltjes, zakjes of kleine kistjes ingepakt. Dat gebeurt automatisch waar het kan (zakjes) en met de hand waar het moet (kistjes en schaaltjes). 

Transitfrigo's

De verpakte appels worden vervolgens opnieuw verzameld in kisten – dit keer geschikt voor transport – en naar transitfrigo’s gebracht. De kisten en de verpakkingen dragen opnieuw een unieke identificatiecode, die het mogelijk maakt om de appels doorheen de keten te volgen: van in de winkel tot bij de teler, de boomgaard en het specifieke perceel waar ze geproduceerd werden.

Richting supermarkt

De volgende dag worden ze in de transitfrigo’s opgepikt en klaargezet voor transport in de laadkades. Daar worden ze uiteindelijk afgehaald door de koper, in dit geval Carrefour.

Met dank aan Veiling Haspengouw en Fruitsnacks voor de rondleiding!

Tip: op de website van Veiling Haspengouw kan je een video bekijken van de sortering en verpakking van appels en peren. Dat zegt nog steeds meer dan een foto...

In de reeks ‘Een dag in het spoor van’ gaat Veldverkenners op pad, gewapend met een fototoestel, op zoek naar de oorsprong van ons voedsel.