De positie van de vrouw op de boerderij

Beeld: Philip Vanoutrive

Vandaag, op Internationale Vrouwendag, maakt Trias bekend dat het 24.000 dollar heeft gekregen van de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank om de ongelijke verdeling tussen mannen en vrouwen in de koffiebranche recht te trekken. Volgens de ngo komt de koffiesector steeds meer in handen van vrouwen, maar heeft dit geen emanciperend effect. Vrouwelijke producenten hebben in Latijns-Amerika nog steeds niet dezelfde kansen en rechten als mannen. Het deed ons denken aan onze eigen boerinnen: hoe zit het eigenlijk met hun ontplooiingskansen?

In een artikel op VILT.be lezen we dat vrouwelijke koffieproducenten gemiddeld veel langer werken dan hun mannelijke collega’s. Van de vrouwen wordt immers verwacht dat ze ook zorgen voor het huishouden en de opvoeding van de kinderen. Daarenboven houden vrouwen zich in Latijns-Amerika vooral bezig met de veldwerkzaamheden, de oogst en de verwerking van de koffie, terwijl mannen het transport en de verkoop voor hun rekening nemen. Zij ontvangen dus de centen. Tot slot staan de eigendomstitels van landbouwpercelen bijna altijd op naam van de echtgenoot. Door dit alles vinden koffieboerinnen moeilijker toegang tot leningen, marktinformatie en andere productiemiddelen. Met als gevolg dat hun kansen op zelfontplooiing kleiner zijn.

Is de situatie van die vrouwen in het zuiden echt zo verschillend van die van boerinnen in het noorden? Ja en neen. Ja, ze hebben een comfortabeler leven en ze kunnen gaan studeren enzovoort. Maar toch is er ook bij ons nog werk aan de winkel wat de emancipatie van vrouwen op de boerderij betreft. In ons boekje ‘Wie zijn onze boeren, en wat produceren ze?’ lees je dit:

• Slechts 14 procent (2.884) van de bedrijfsleiders van boerderijen in 2013 was een vrouw. Lees dat nog maar eens: slechts 14 procent! Dit aandeel van vrouwen ligt veel lager dan het gemiddelde aandeel vrouwen bij zelfstandigen.
   
• Vrouwen zijn dus ondervertegenwoordigd aan het hoofd van de boerderij. Toch spelen ze een belangrijke rol in de praktijk. Zo hielpen een kleine 10.000 vrouwen hun man op de boerderij, vaak meer dan halftijds (57%), en sprongen nog eens 5.733 vrouwen met of zonder familieband regelmatig bij. In totaal bracht dat het aantal vrouwen op de boerderij op 17.839 – het aantal mannen op de boerderij bedroeg 33.744.

Dat de vrouw een belangrijkere rol speelt in de praktijk dan blijkt uit de cijfers, is niet onschuldig. Vaak investeren vrouwen immers tijd, energie en geld in het bedrijf, zonder na te denken over de gevolgen van een eventuele scheiding of faillissement. Want het sociaal statuut dat vrouwen hebben, het huwelijksstelsel dat het koppel koos, de eventuele combinatie met een job buitenshuis enzovoort, hebben allemaal invloed op de juridische en financiële positie van de vrouw wanneer het tussen het koppel misloopt.

Vrouwen die bijvoorbeeld deeltijds buitenshuis werken, moeten zich bewust zijn van de gevolgen voor hun pensioen. En vrouwen die wel mee investeren in het bedrijf maar dit niet laten registreren of opnemen in het huwelijksstelsel, dreigen geen aanspraak te kunnen maken op hun deel van de gerealiseerde meerwaarde wanneer het huwelijk strandt. “Soms staat de meewerkende partner die jaren heeft bijgedragen tot de uitbouw van het bedrijf, nadien gewoon met lege handen op straat”, stelt An Deneffe van KVLV Agra op FarmCafe.  

Om vrouwen die worstelen met vragen over hun positie op de boerderij te helpen, heeft KVLV-Agra enkele jaren geleden een infopunt in het leven geroepen: het Landelijk infopunt voor vrouwen, afgekort Liv.  

Bron: VILT.be, Farmcafe, Boerin/boer. Een venster op de vrouw in de Vlaamse land- en tuinbouw