@livewireStyle
header.home link

Bijen in nood

Bijenliefhebbers wereldwijd luiden steeds vaker en luider de alarmklok: de bijenpopulatie staat onder druk. Ze lijkt stilaan zelfs met uitsterven bedreigd. En dat is slecht nieuws, want bijen zijn onze belangrijkste bondgenoot in de natuur. Sla dus geen bijen dood dit jaar, maar bouw hen een nestje en plaats bijenvriendelijke planten in de tuin.
6 mei 2013  – Laatste update 4 april 2020 16:21

Bijenliefhebbers wereldwijd luiden steeds vaker en luider de alarmklok: de bijenpopulatie staat onder druk. Ze lijkt stilaan zelfs met uitsterven bedreigd. En dat is slecht nieuws, want bijen zijn onze belangrijkste bondgenoot in de natuur. Sla dus geen bijen dood dit jaar, maar bouw hen een nestje en plaats bijenvriendelijke planten in de tuin. 

 

In nood?

Jaarlijks daalt de bijenpopulatie in het Westen met 30 procent. In België daalde de populatie in 2010 zelfs met 40 tot 50 procent. Verontrustende cijfers, want zonder bijen, geen bloemen in de tuin en … geen appels aan de bomen. De bij speelt als bestuiver immers een cruciale rol in de voortplanting van planten, en daarmee ook in de productie van voedsel. Maar liefst 90 voedselgewassen, goed voor een derde van de wereldwijde voedselproductie, worden bestoven door insecten zoals bijen en hommels.

 

Natuurlijke bondgenoot

Bijen vliegen van bloem tot bloem om nectar op te halen, en nemen daarbij telkens een beetje stuifmeel mee. Zo bestuiven of bevruchten ze andere bloemen, die vervolgens uitgroeien tot eetbare vruchten zoals appels, aardbeien en asperges. Als de bijenpopulatie blijft krimpen, moeten land- en tuinbouwers deze ‘gratis’ dienst van de natuur vervangen. Alternatieve methoden zoals handmatige bestuiving zijn echter tijdrovend en duur, wat de voedselprijzen en daarmee ook de hongersnood de hoogte in zou jagen.

 

Kettingreactie

Maar daar blijft het niet bij. Het verdwijnen of verzwakken van één soort in de natuur heeft altijd een impact op andere soorten, en veroorzaakt zo een ketting aan reacties. Met de bij zou bijvoorbeeld ook de lijsterbes verdwijnen en het aanbod aan zaden in de natuur afnemen. Hierdoor zou de vogel het zwaar te verduren krijgen, wat op zijn beurt het voedselaanbod van grotere dieren zou bedreigen, enzovoort. Kortom, de natuur zou moeten zoeken naar een nieuw evenwicht.

 

De boosdoener

De bij wordt bedreigd door verschillende factoren, die op elkaar inspelen en elkaar versterken, maar twee daarvan hebben volgens experts, zoals professor Frans Jacobs van de Universiteit Gent, een duidelijk overwicht: de besmetting met de varroamijt, een schadelijke parasiet die ziektes en infecties verspreid onder honingbijen, en het gebrek aan geschikt voedsel (nectar en stuifmeel). Tuinen en bermen zijn vandaag ‘te proper’ voor bijen. Ze worden te vaak gemaaid en onkruid wordt te snel verwijderd. Hierdoor krijgen verschillende bijenvriendelijke planten, zoals paardenbloemen en klavers, geen kans om te bloeien. Daarenboven is het aantal verschillende rassen op akkers en in boomgaarden erg afgenomen (monocultuur en schaalvergroting), waardoor het aanbod aan voedsel voor bijen verschraalt, en de spreiding van bloeiperiodes over het jaar afneemt. Vooral in het vroege voorjaar en najaar vinden bijen hierdoor weinig voedsel.

Omwille van deze twee factoren is de bijenpopulatie de laatste jaren erg verzwakt, wat de schade door andere factoren vergroot. Wanneer het lichaam zwak is, kan het nu eenmaal minder verdragen. Zo is de bij vandaag bijvoorbeeld minder bestand tegen gewasbeschermingsmiddelen, ziektes en vervuiling. Ten slotte dreigt er een tekort aan nestgelegenheid voor wilde soorten, eveneens een gevolg van de ‘propere’ samenleving, wat hun voortplanting bemoeilijkt.

 

solitaire-bij_dtail-tris.jpg

 
Beeld: solitaire bij

 

Auw, dat steekt?

De honingbij is het meest gekende, maar niet het enige insect dat in de tuin van bloem naar bloem vliegt. Daar vliegen ook hommels, solitaire bijen, wespen en zweefvliegen. Wie is wie? En wie durft wel eens agressief uit de hoek te komen?

  • Honingbij:
    • geel-bruin tot grijs gekleurd, licht behaard
    • leeft in grote kolonies met een koningin
    • wordt gedomesticeerd omwille van de honing en bijenwas
    • gedrag: zachtaardig. Zal niet steken, tenzij het zich ernstig bedreigd voelt
  • Solitaire bij:
    • kleur en grootte varieert, afhankelijk van de soort
    • leeft alleen. Ieder vrouwtje maakt een eigen nest, meestal in holletjes in zand, leem, dood hout, enzovoort.
    • gedrag: zachtaardig. Zal niet steken, tenzij het zich ernstig bedreigd voelt
  • Hommel:
    • felgekleurde banden, redelijk lange en dichte beharing
    • leeft in kleinere kolonies met een koningin
    • gedrag: zachtaardig. Zal niet steken, tenzij het zich ernstig bedreigd voelt
  • Wesp:
    • kleur en grootte varieert, meest bekende soort (limonadewesp) is geel-zwart gekleurd en nauwelijks behaard
    • leeft in kolonies of alleen, afhankelijk van de soort
    • gedrag (limonadewesp): agressief. Zal snel steken, vooral in het najaar
  • Zweefvlieg:
    • neemt het uiterlijk van bijen en wespen over
    • gedrag: zachtaardig. Heeft geen angel, dus kan niet steken


Red de bij!

Iedereen kan helpen, ook zonder grote tuin. En wel met deze tips:

  • Sla geen bijen dood. Ze zijn niet agressief (zie hierboven), dus laat ze met rust
  • Zorg voor planten in je tuin, op je balkon, op je terras of op je vensterbank. Kies voor bijenvriendelijke planten: planten die veel nectar en stuifmeel leveren, dat voor de bij gemakkelijk bereikbaar is. Enkele voorbeelden: boerenkrokus, klimop en lavendel. Voor een langere lijst, klik hier.
  • Plaatst voldoende verschillende planten, die op verschillende momenten bloeien, zodat de bij het hele jaar door voedsel vindt. Vooral in het voorjaar en najaar heerst een tekort aan stuifmeel
  • Verschillende provincies of steden en gemeenten organiseren speciale acties om de bij te helpen. Vaak kan je gratis of goedkoop een zaadmengsel afhalen. Steek zeker je licht eens op bij de betrokken instanties
  • Overdrijf niet met het wieden van onkruid en het ‘stileren’ van je tuin. Laat de natuur ook eens zijn gang gaan
  • Creëer nestgelegenheid. Plaats houtblokken met gaatjes van verschillende grootte (diameter 3 tot 8 mm, diepte minstens 10 cm) of holle plantenstengels zoals bamboe of riet op een windvrije, zonnige plaats. Zoek een afgelegen hoekje en creëer daar een wand met stenen, zand of leem. Wie graag knutselt, kan ook een groot bijenhotel bouwen. Hoe? Klik hier of hier.
  • Vermijd pesticiden. Pas ook op met middelen waarvan de verpakkingen beweren dat ze ‘selectief’ zijn. Vaak hebben zij toch een ongewenst effect op onschadelijke insecten

Gerelateerde artikels